'Het is echt iets nieuws'
Godelieve Spaas is lector van het gloednieuwe lectoraat Kunst | Cultuur | Transities
De HZ heeft twee nieuwe lectoraten, mede mogelijk gemaakt door het Delta Climate Center. Aan het roer staan een bekend gezicht en iemand met enorm veel ervaring in de kunst en het onderwijs en onderzoek. Jean-Marie Buijs is benoemd tot lector Governance van regionale transities, Godelieve Spaas is lector van Kunst | Cultuur | Transities.
Eugène de Kok, redacteur HZ Discovery
Godelieve Spaas heeft ‘enorm veel zin’ om aan de slag te gaan als lector Kunst | Cultuur | Transities bij de HZ. “Het is een onwijs leuk lectoraat, best gewaagd voor een hogeschool die geen kunstopleiding heeft. Het is echt iets nieuws”, zegt ze. “In alle gesprekken die ik tot nu toe heb gevoerd op de HZ, merk ik dat iedereen open en nieuwgierig is. Sommige collega’s hebben al een beeld van het lectoraat, anderen nog helemaal niet.”
Nieuwe economie
Godelieve is afkomstig van Avans. Daar was ze sinds 2018 lector economie als gemeengoed. In die hoedanigheid deed ze onderzoek naar hoe een economie eruit ziet die niet op concurrentie, winst en groei maar op collectiviteit, gedeelde waarden en regeneratie is gebaseerd. “Bij Avans werkte ik al veel samen met kunstenaars. Het grote verschil is dat ik daar met de economie moest beginnen, nu start ik bij de kunst en werk ik toe naar de transities. Dat maakt het ontzettend leuk. Ik wil artistiek ver gaan. We kunnen een kunstenaar toevoegen aan een wetenschappelijk onderzoek, maar ook beginnen bij kunstenaars die hun nieuwsgierigheid volgen en daardoor nieuwe inzichten creëren. Ik wil van twee kanten bewegen, vanuit onderzoek naar de kunst en vanuit de kunst naar het onderzoek.”
Toekomstmakers
Zelf noemt ze haar lectoraat een ‘artistieke werkplaats voor toekomstmakers’. Ze wil mét de kunst werken aan duurzame systeemtransities van Zeeuwse en andere deltagebieden. Hoe? “Door via artistiek onderzoek nieuwe verhalen te maken en samen de vaardigheden van morgen te oefenen. Zo willen we mensen en organisaties toerusten om voorloper en vormgever te worden van een eerlijke, inclusieve transitie naar de toekomst.”
Haar onderzoeksopdracht heeft in eerste instantie een looptijd van vier jaar. “Ik wil veel doen, maar ik beloof niet dat er dan een transitie heeft plaatsgevonden”, zegt ze met een glimlach. “Over vier jaar wil ik in ieder geval weten hoe een lectoraat Kunst | Cultuur | Transities eruit ziet, wat het doet en kan doen en dat het goed is ingebed in Zeeland. We moeten dan weten wat een lectoraat als dit kan betekenen voor regionale transities.”
'Met het lectoraat willen we verandering brengen. Als je een systeem wilt begrijpen en veranderen, moet je de deur uit en aan de boom schudden.'
Godelieve Spaas, lector Kunst | Cultuur | Transities
Verandering brengen
Ze zal daarvoor veel naar buiten gaan. “Collega’s gaan mij vaak zien. Met het lectoraat willen we verandering brengen. Als je een systeem wilt begrijpen en veranderen moet je de deur uit en aan de boom schudden.”
Ze zegt dat de kunstenaars andere vragen stellen dan wetenschappers. Dat helpt om anders tegen ontwikkelingen aan te kijken. “Kunstenaar kunnen dillema’s op tafel leggen en af en toe zorgen voor ongemak. Dat is ook nodig, want door transities verandert er van alles en lang niet alles is leuk.”
Kunstcollectie
Ze geeft een voorbeeld uit haar tijd dat ze voor de Rabo Art Lab werkte. “De directeur kunstzaken vroeg me zo’n zes jaar geleden of ik wilde meedenken over wat de bank met haar kunstcollectie zou moeten doen. Midden in de bezuinigingen was er grote twijfel aan de bijdrage van zo'n grote kunstcollectie voor de medewerkers en klanten van de bank. We onderzochten twee scenario’s: met een genereus gebaar de hele collectie weggeven of de kunst betrekken in de transitie van de bank en samenleving. De directie koos voor het laatste.”
Er kwam een artist in residence-programma. Lucas de Man was de eerste. Hij sprak honderden medewerkers en vroeg hen of er nog een rol is weggelegd voor mensen in een bank die steeds meer werkt met AI. En welke dan? Daar maakte hij een theatervoorstelling van: Sam. “Het was heel bijzonder om de effecten daarvan te zien. Sommige bankmedewerkers zaten met tranen in hun ogen in de zaal. Er ontstond daarna een mooi wederzijds gesprek tussen medewerkers en bestuursleden over de toekomst en de rol daarbij van het personeel. Dan realiseer je dat kunst veel kan doen.”
Delta Climate Center
De twee nieuwe lectoraten binnen de HZ worden mede mogelijk gemaakt door het Delta Climate Center (DCC). In de Zeeuwse delta ontwikkelen onderzoekers uit een breed scala aan disciplines en studenten van het mbo, hbo en wo innovatieve oplossingen voor regionale klimaattransities. Ze doen dat samen met bedrijven, overheden, maatschappelijke organisaties en inwoners.
Grens van land en water
Iets vergelijkbaars kunnen de HZ en het DCC ook verwachten. Ze werkt nu al met haar nieuwe collega-lector Jean-Marie Buijs aan een S+T+ARTS4WATER-project met Waag Future lab uit Amsterdam. “Het bureau heeft een uitvraag gedaan voor een artistiek onderzoek naar hoe we als mensen en niet-mensen in harmonie kunnen samenleven op de grens van water en land. We verbinden de kunstenaar, het onderzoek en de uitkomst daarvan aan het Flexible Deltas-project en gaan experimenteren hoe we dat kunnen delen met studenten, docenten en onderzoekers, zowel van de HZ als het DCC.”
Samen met Kees Jan Mulder van Peerfilm werkt Godelieve aan een film over andere vormen van eigendom van land en vastgoed. De provincie Zeeland en de gemeente Terneuzen zijn daarbij intensief betrokken. “Fictie en feiten lopen in die film door elkaar heen. Zo kunnen we op het scherpst van de snede het gesprek voeren over andere vormen van landeigendom die bijdragen aan oplossingen voor de sociale, ecologische en economische vraagstukken in Zeeland. We willen kijken of door die gesprekken daadwerkelijk andere vormen kunnen ontstaan. Dat laatste ga ik onderzoeken binnen de HZ. Ook zo breng je kunst en wetenschap bij elkaar.”